Selamlar Arkadaşlar, bugün sizlere İsveçli-Türk müzisyen İlhan Erşahin’den bahsedeceğim… Çağdaş cazın en havalı isimlerinden birisi olur kendisi! Hayat hikayesine bakınca, hem ünlü bir saksafoncu, hem yenilikçi bir besteci, hem başarılı bir yapımcı, hem de o muhteşem Nublu Kulübünün arkasındaki beyin. Birde festival küratörlüğü yapıyor ki, çok yönlü bir insan.

İlhan Erşahin’in müziğine gelince, tarzı bambaşka! Öyle sıradan bir cazcı değil. Caza öyle avangard bir yaklaşımı var ki, farklı türleri öyle güzel harmanlıyor, o kadar farklı kültürlerden beslenip onlara saygı duyuyor ki… Müzik endüstrisiyle ilişkisi de sadece çalıp söylemekle sınırlı değil. Aynı zamanda girişimci! Sürekli müzik dünyasını şekillendirmeye çalışıyor ve kendi vizyonu etrafında bir topluluk oluşturmak için çabalıyor. Ve tabii İsveç-Türk karışımı o iki kültürlü mirası… Bu, onun geniş müzik paletini ve farklı müzik dünyaları arasında köprü kurabilmesini derinden etkilemiş bence.

1965’te İsveç’in Stockholm şehrinde doğmuş bizim İlhan. Erken yaşam döneminin, daha sonraki sanatsal keşiflerinin temelini oluşturduğunu düşünüyorum. Babası Türk, annesi İsveçli – bu iki kültürlü yetişme tarzı müzikal etkilerinin çeşitliliğine kesinlikle katkıda bulunmuştur. En ilginci, adının da sanatsal bir bağlantısı var! Çok saygın bir Türk heykeltıraş ve babasının yakın arkadaşı olan İlhan Koman’ın adını vermişler ona. Düşünsene, doğduğundan itibaren sanat dünyasının ünlü isimleriyle bağlantın olsa… Ailesinde müzisyen olmasa bile, böyle bir ortamda yaratıcılık her yerdeymiş belli ki.

İsveç’te doğmasına rağmen çocukluğunun büyük bir kısmını Türkiye’de geçirmiş, sonra da Amerika’ya gitmiş. Bu yer değiştirmeler onun gelişim yıllarında kültürel ve müzikal çevresini bayağı etkilemiş olmalı. Müzik eğitimi için New York’a gitmiş ve orada prestijli Berklee College of Music’te okumak için burs kazanmış – düşünebiliyor musun? Bu başarısı, onun olağanüstü yeteneğini ve potansiyelini gösteriyor resmen. New York’u seçmesi de çok stratejikmiş, böylece kendini küresel caz sahnesinin tam merkezine konumlandırmış. Berklee’deki eğitiminden sonra İtalyan caz ustası Joe Lovano ile çalışarak kendini daha da geliştirmiş. Böyle ünlü bir isimden mentorluk almak, ona paha biçilmez bir caz eğitimi sağlamış.

İlhan’ın müzikle olan serüveni gençlik yıllarında başlamış. Tenor saksafonu ilk kez 16 yaşında eline almış. Sonra 19 yaşındayken enstrüman üzerinde ciddi çalışmalara başlamış. Çoğu profesyonel müzisyene göre biraz geç başlasa da, bu durum onun kendi kendini motive etme yeteneğini ve başarıya olan tutkusunu gösteriyor bence. Müzik zevki o zamanlar bile çok genişmiş – Led Zeppelin ve Rolling Stones gibi rock gruplarından Miles Davis’in devrimsel cazına, Brezilya müziğinin zengin ritimlerinden Türk müziğinin geleneksel melodilerine kadar her şeyi dinlermiş. Ergenlik çağında ska, funk, punk, reggae derken, sonunda John Coltrane, Thelonious Monk ve Miles Davis gibi caz devlerini keşfetmiş. Bu kadar farklı müzik tarzlarını dinlemesi, onun sonraki yenilikçi müzik yaklaşımı için mükemmel bir temel oluşturmuş. Popüler müzikten cazın daha karmaşık dünyasına geçmesi de müziği daha derinden anlamasına ve farklı formlarını keşfetmeye olan tutkusunu gösteriyor.

90’ların başında İlhan, müzikal yeniliklerin ve özellikle cazın küresel merkezi olan New York’a taşınmış. Bu hamlesi çok önemliydi çünkü onu son derece rekabetçi ve dinamik bir müzik ortamına soktu. Ünlü Sweet Basil Caz Kulübü’nde çalışmaya başlayarak kendini New York caz sahnesine entegre etmiş. Böyle saygın bir yerde çalışmak ona profesyonel caz dünyasını ilk elden tanıma fırsatı verdi – her gece ünlü müzisyenleri izleyip onlarla tanışabiliyordu. Bu sayede Wallace Rooney, Jeff Williams, Cameron Brown, Victor Lewis, Eddie Henderson ve Valery Ponomarev gibi büyük isimlerle işbirliği yapma fırsatı buldu. 1997’de kariyerinde büyük bir dönüm noktası oldu: Wax Poetic’i kurdu! Bu proje, cazı doğaçlama şiir, DJ’lik ve elektronik müzikle harmanlıyor – geleneksel cazın sınırlarını zorlamaktan çekinmiyor yani. 2000 yılında Wax Poetic’in ilk albümünde Norah Jones’un vokalleri vardı. Bu işbirliği onu daha geniş kitlelere tanıttığı gibi, Jones’un da solo kariyerinde sıçrama yapmasına yardımcı oldu.

1990 civarında New York’a yerleşen İlhan, Amerikan müzik sahnesinin önemli isimlerinden biri olmayı başardı. Amerika’daki ilk on yılında daha çok geleneksel cazla ilgileniyordu. Bu dönemde, caz geleneği içinde becerilerini geliştirdi ve birçok kayıt yaptı. Bu temel dönem, daha sonra kendi özgün tarzını geliştirebilmesi ve daha deneysel işlere girişebilmesi için çok önemliydi.

İlhan Amerika’da kök salmış olsa da, Avrupa’yla bağlarını hiç koparmadı. İstanbul Sessions projesi sık sık Avrupalı müzisyenlerle, özellikle de harika Fransız trompetçi Erik Truffaz’la işbirliği içeriyor. Bu müzikal ilişki, onun coğrafi sınırları aşan bağlantılar kurabilme ve farklı müzikal duyarlılıkları birleştirebilme yeteneğini gösteriyor. Çalışmaları genellikle cazı hareketli house ve nu-caz unsurlarıyla birleştiriyor. Avrupa’da Norveç’ten Bugge’n Friends gibi gruplarla turneye çıktı. Avrupalı müzisyenler ve dinleyicilerle kurduğu bağ, onun uluslararası çekiciliğini gösteriyor. Wonderland projesi, ünlü Türk klarnetçi Hüsnü Şenlendirici ile yaptığı işbirliğiyle Türk kökenlerini ön plana çıkarıyor. Bu ortaklık, trip-hop, dub ve cazı geleneksel Türk armonileriyle birleştiriyor. Avrupa’daki bu sürekli işbirlikleri, özellikle de Türk müzisyenlerle yaptığı çalışmalar, onun kültürel kökleriyle olan derin bağını ortaya koyuyor.

İlhan günümüzde çağdaş müzik dünyasında oldukça aktif ve etkili bir isim olmaya devam ediyor. Birçok müzik projesine liderlik ediyor. İstanbul Sessions – cazı, rock, disko ve dub ögeleriyle birleştiriyor – hala onun en önemli projelerinden biri. Bu proje, onun tür karıştırmaya olan bağlılığını ve hem sofistike hem de geniş kitlelere hitap edebilen müzik yaratma yeteneğini gösteriyor. Ayrıca Wax Poetic ile de yeni materyaller üzerinde çalışıyor. Bunların yanı sıra Love Trio, Nublu Orchestra, I Led 3 Lives, Wonderland, Silver ve Praia Futuro gibi birçok farklı projede de yer alıyor. Bu kadar çeşitli projeler yürütmesi, onun üretkenliğini ve müzikal olasılıkları keşfetme tutkusunu gösteriyor.

İlhan’ın günümüzdeki etkisinin önemli bir boyutu da 2005’te kurduğu Nublu Records plak şirketi. Bu bağımsız plak şirketi ona kendi müziğini yayınlama konusunda büyük bir kontrol sağlıyor ve Nublu kulübüyle ilişkili diğer eklektik ve deneysel sanatçıları tanıtma platformu oluşturuyor. Nublu Records şu ana kadar 50’den fazla albüm yayınladı bile! İlhan’ın müziği kendi şirketinin dışında Doublemoon, Sony Classical Records ve Pozitif gibi büyük plak şirketlerinden de çıkıyor. Bu bağlantılar müzik endüstrisindeki geniş tanınırlığını gösteriyor.

Şu anda müzik dünyasında önemli bir yere sahip olan İlhan, özellikle cazın İstanbul’un gece hayatında popülerleşmesine katkıda bulunmasıyla tanınıyor. Cazı ilgi çekici ve rahat ortamlarda sunarak Türkiye’de daha geniş bir kitleye ulaştırdı. New York’taki Nublu kulübü ise eklektik ve deneysel atmosferiyle dünya çapında ün kazandı. Nublu, farklı türlerden ve kültürlerden sanatçıları bir araya getiren efsanevi bir mekan haline geldi. Moby gibi ünlü sanatçılar bile büyük konserler yerine Nublu’nun samimi atmosferini tercih ettiğini söylüyor. Kulüp, kültürlerarası müzik keşifleri için çok önemli bir alan ve sürekli olarak çağdaş müziğin sınırlarını zorluyor. İlhan’ın Nublu’nun sahibi olarak rolü, çağdaş müzik sahnesini şekillendirmesi ve yenilikçi müzisyenlerden oluşan bir topluluk oluşturması açısından çok önemli.

İlhan’ın müzikal katkıları, cazın temel unsurlarını Türk müziği, elektronik, rock ve daha birçok türle mükemmel şekilde birleştiren özgün bir yaklaşıma sahip. Bu yenilikçi tarz, onu çağdaş müzik sahnesinde farklı kılıyor. Çalışmaları, farklı müzikal etkilerine duyduğu derin takdiri ve keşfedilmemiş ses dünyalarını araştırma tutkusunu yansıtıyor. Türleri birleştirme konusundaki bu istek, çağdaş müzikte geleneksel sınırları aşmak ve yeni ses manzaraları yaratmak isteyen genel bir akımın parçası.

İlhan’ın yenilikçi ruhu, “Nublu Sound” olarak bilinen tarzda da kendini gösteriyor. Bu tarz, caz, Afrika, Güney Amerika, Karayip, elektronik ve dans müziğinin eklektik bir karışımı. Bu benzersiz ses, Nublu kulübünün sahnesini süsleyen çeşitli sanatçı ve tarzları yansıtıyor. İlhan kendisini çağdaş doğaçlama müzik sahnesinin yenilikçi ve maceracı bir sanatçısı olarak kanıtladı. “Nublu Sound”un gelişimi, onun projelerine ve desteklediği sanatçılara yayılan tutarlı bir sanatsal kimliği gösteriyor. Küresel ritimler ve elektronik dokuların cazla birleşimi, İlhan’ın özgün sanatsal vizyonunu temsil ediyor.

İlhan’ın ana enstrümanı tenor saksafon. Saksafon çalış tarzı, genellikle sert ve kuru tonuyla tanınan efsanevi John Coltrane’e benzetiliyor. Ayrıca onun karakteristik tarzı, İskandinav soğukkanlılığı, İstanbul’un melankolik minör melodileri ve New York’un East Village’ının enerjik ritimlerinin ilginç bir karışımı olarak tanımlanıyor. John Coltrane’le yapılan bu karşılaştırma, İlhan’ın teknik ustalığını ve saksafonda kendine özgü doğaçlama tarzını gösteriyor. Bu onu caz tarihinin en önemli saksafoncularının geleneğine yerleştiriyor. Tarzının İskandinav, İstanbul ve East Village etkilerinin bir birleşimi olarak tanımlanması, onun benzersiz sesini oluşturan çeşitli kültürel ve müzikal unsurları mükemmel şekilde özetliyor.

İlhan Erşahin’in çalışmaları, farklı albüm ve projelerinde genellikle olumlu eleştiriler aldı. 1997’deki “Home” albümü, güçlü melodileri ve üçlüsüyle olan olağanüstü etkileşimi sayesinde övgü topladı. Eleştirmenler onun Joe Henderson’ı andıran çağrıştırıcı tonunu ve melodik ifadesini vurguladılar. Wax Poetic’in 2000 tarihli kendi adını taşıyan albümü, Norah Jones’un ilk vokallerinin de güçlendirdiği, davul ve bas ritimlerini dans edilebilir öğelerle yenilikçi bir şekilde birleştirmesiyle dikkat çekti. Bu proje, İlhan’ın stilistik çok yönlülüğünü gösteren trip-hop, elektronika ve nu-jazz’a yönelmesiyle tanındı. “İstanbul Underground”, canlı “sinema görüntüleri” ve Türk müziği etkilerini çağdaş rock ve dans ritimleriyle başarılı şekilde harmanlamasıyla övgü aldı. Eleştirmenler onun büyüleyici sesini ve farklı atmosferler yaratma yeteneğini övdüler. Daha yakın zamanda, “Invite Your Eye” albümünün Avrupa, Türk ve Amerikan müzik geleneklerinden ilham alan “kirli” bir füzyon estetiğine sahip olduğu söylendi. Bu, tür füzyonuna ham ve deneysel bir yaklaşımla devam eden bir araştırmayı gösteriyor. Müzik çalışmalarına gelen sürekli olumlu eleştiriler, İlhan’ın sanatsal vizyonunun gücünü ve hem dinleyicilerde hem de eleştirmenlerde yankı uyandıran ilgi çekici ve yenilikçi müzik yaratma yeteneğini doğruluyor.

Benzer şekilde, İlhan’ın canlı performansları da enerjileri ve büyüleyici doğaları nedeniyle sürekli övgü alıyor. Farklı müzik tarzlarını kusursuz şekilde harmanladığı söyleniyor. Konserleriyle ilgili değerlendirmeler genellikle müzisyenler arasındaki dinamik etkileşimi ve performansları sırasında yaratılan etkileyici atmosferi vurguluyor. Erik Truffaz gibi sanatçılarla işbirlikleri de çok beğeniliyor; özellikle hareketli house ve nu-jazz unsurlarının enerjik birleşimi dikkat çekiyor. Canlı performanslarından aldığı olumlu geri bildirimler, İlhan’ın sadece yetenekli bir besteci ve kayıt sanatçısı değil, aynı zamanda sahne duruşu ve müzikal yeteneği sayesinde dinleyicilerle güçlü bağ kurabilen, son derece etkileyici ve dinamik bir canlı performans sanatçısı olduğunu gösteriyor.

İlginçtir ki, İlhan’ın müziğine odaklanan kapsamlı akademik çalışmalar pek yok gibi görünüyor. Akademik ortamlarda “İlhan” adının geçtiği kaynakların çoğu, tarih ve fizik gibi alanlarda çalışan başka İlhan’lara atıfta bulunuyor. Bu durum, onun müziğini çevreleyen akademik söylemde bir boşluk olduğunu düşündürebilir. İlhan çağdaş müzik sahnesinde, özellikle de türleri birleştiren caz alanında önemli bir figür olmasına rağmen, akademik çalışmalarda henüz yeterince yer almamış olabilir. Onun müzikal katkılarının akademik dünyada nasıl karşılandığını tam olarak anlamak için daha fazla araştırma gerekiyor bence.

Erşahin artık dünya müzik sahnesinde önemli bir isim olarak yerini sağlamlaştırdı ve “Türkiye’nin uluslararası caz efsanesi” olarak tanınıyor. Müziği ulusal sınırları aşıyor, dünyanın farklı köşelerinden gelen sesleri ve etkileri bir araya getirerek gerçekten uluslararası bir bakış açısı sunuyor. Nublu kulübü, kültürlerarası müzik alışverişi ve yenilik için çok önemli bir merkez olarak dünya çapında tanınıyor. Bu küresel tanınırlık, Montreal Caz Festivali gibi büyük festivallerdeki performanslarını içeren kapsamlı uluslararası turne programıyla daha da güçleniyor. Avrupa, Orta Doğu, Karayipler ve Amerika’da geniş çapta turneler yaparak benzersiz müzikal vizyonuna küresel bir talep olduğunu gösterdi. Prestijli uluslararası festivallerdeki düzenli varlığı ve kapsamlı turneleri, onun uluslararası üne ve sanatsal çalışmalarının yaygın çekiciliğine sahip olduğunu güçlü bir şekilde kanıtlıyor.

İlhan’ın bir sanatçı olarak etkisi kendi performanslarının ve kayıtlarının ötesine geçiyor. Türkiye’de yeni ve canlı bir caz dalgasının ortaya çıkmasındaki itici güç olarak görülüyor. Türleri birleştirmeye yönelik yenilikçi yaklaşımı, 21. yüzyılda cazın yönünü önemli ölçüde etkiledi. Ayrıca, Nublu kulübü aracılığıyla, farklı geçmişlere sahip müzisyenler arasında işbirliği ve deneyselliği aktif olarak teşvik ederek çağdaş müzik sahnesini şekillendiriyor. Hem kendi sanatsal üretimleri hem de diğer sanatçılara sağladığı platform sayesinde müzikal yeniliğin katalizörü rolüyle, küresel müzik topluluğundaki kalıcı mirasını sağlamlaştırıyor.

Tablo 1: İlhan Erşahin’in Seçilmiş Diskografisi

Tablo 2: İlhan Erşahin’in Önemli İşbirlikleri

Sonuç olarak İlhan Erşahin, çağdaş caz ve dünya müziğinde gerçekten önemli ve kalıcı bir iz bıraktı. İsveç ve Türkiye’deki ilk müzikal keşiflerinden New York ve İstanbul müzik sahnelerinde önemli bir figür haline gelme yolculuğu, onun sanatsal vizyonunun ve bitmek bilmeyen tutkusunun kanıtı. Bir saksofoncu, besteci, yapımcı, kulüp sahibi ve festival küratörü olarak katkıları çok yönlü – canlı bir müzisyen topluluğunu destekliyor ve müziğin sınırlarını sürekli zorluyor. Yenilikçi “Nublu Sound”u ve türleri birleştiren işbirlikleri ona uluslararası üne ve “Türkiye’nin uluslararası caz efsanesi” unvanını kazandırdı. İlhan’ın kalıcı mirası, sadece kendi etkileyici müzikal üretiminde değil, aynı zamanda çağdaş cazın gelişimi üzerindeki derin etkisinde ve dünya çapındaki farklı müzik geleneklerini birbirine bağlamadaki rolünde yatıyor.